Terra de Montes

TERRA DE MONTES (SÉCULOS X-XXI)

A sede do poder señorial na época medieval era a fortaleza Castro de Terra de Montes, na actual parroquia de San Miguel de Presqueiras, que en 1366 era outorgada en préstamo a D. Fernando de Castro, ao que seguirán outros nobres na súa posesión en anos posteriores. Destruída pola Irmandade de Pontevedra na guerra dúas Irmandiños en 1466 e reconstruída polo arcebispo Alonso de Fonseca, finalmente será abandonada na década de 1590, con ocasión do traslado definitivo da residencia do xuíz merino, de nomeamento dos arcebispos composteláns, a Soutelo de Montes, onde a partir de agora celébranse as audiencias xudiciais e eríxense a forca, o rolo e a picota, para axustizar ou expoñer publicamente aos reos condenados.

O goberno arzobispal manterase en Soutelo de Montes ata o século XIX. Sucesivamente, en fases de goberno liberal, en 1811 e 1823, decretouse a abolición dos señoríos xurisdicionais, aínda que debe esperarse para a súa supresión definitiva ata 1837. Con anterioridade, sucedéronse diferentes proxectos de reforma do mapa territorial, ata a definitiva “Nova Planta dos Concellos Constitucionais desta provincia” de 1836, responsable ata hai poucos anos da división municipal de Terra de Montes. Neste ano, o seu territorio era divido en dous municipios, o de Forcarei e o de Cerdedo, no partido xudicial de Tabeirós e na provincia de Pontevedra, e o de Beariz, na de Ourense, por este outro: Neste ano, o seu territorio era divido en tres municipios, os de Forcarei e  de Cerdedo, no partido xudicial de Tabeirós e na provincia de Pontevedra, e o de Beariz, na de Ourense.

Poucos cambios territoriais sucederon desde 1836. Entre os máis destacables está a integración en 1872 da parroquia de Castrelo no municipio de Forcarei, segregada do de Cerdedo, que viu compensada esta perda territorial coa agregación dos lugares de Bugarín e Cuíña. Mención á parte merecen as tentativas de fusión de ambos os municipios, como a solicitada na sesión da Deputación Provincial do 15 de maio de 1841 por veciños de Forcarei e de Cerdedo, coa capitalidade na parroquia de Santa María de Folgoso ou, pola contra, de segregación, como a promovida en 1843 por veciños das parroquias de Millerada, Ventoxo e outras para constituír un municipio propio ou, á súa vez, no mesmo ano polos de Quireza, Castro e Tomonde para formar un municipio independente do de Cerdedo, proxectos que fracasaron. Outros cambios municipais, en cambio, prosperaron, aínda que nun caso de forma temporal, como o acontecido en 1858, ano en que se sucedeu o cambio de denominación e de capitalidade do municipio de Forcarei, en favor de Soutelo de Montes. Durou tan só catro anos porque en 1862 Forcarei recuperaba de novo o nome e a capitalidade de municipio. Moi recente é a fusión dos municipios de Cerdedo e de Cotobade no de Cerdedo-Cotobade, aprobada polo Decreto 134/2016, de 22 de setiembre de 2016, publicado no DOGA de data 17 de outubro de 2016; no do día seguinte publicábase, á súa vez, a Orde de data 17 de outubro de 2016, pola que se designaba a Comisión Xestora do municipio Cerdedo-Cotobade, formado por vinte e unha parroquias e coa capitalidade no núcleo da Chan (Carballedo).